سئوال کردیم که لطفا در خصوص قلعه اولتان و وضع جغرافیایی و قدمت آن توضیحاتی بدهید ؟ ایشان گفت : " قلعه اولتان با مساحتی درحدود 80هکتار درجنوب رود ارس ودرکنار روستای اولتان ازتوابع شهرستان پارس آباد واقع شده است.37هکتار آن درداخل حصار قرار گرفته که محوطه ارگ یا شاه نشین را تشکیل میدهد وقطرحصارآن هفت متر است وبرروی حصار ودرفاصله هر سی متریک برج دیدبانی وجود دارد.حدود43هکتار آن را ربض یا محوطه اطراف ارگ تشکیل میدهد ویک خندق به عرض پانزده متر محوطه اطراف ارگ را دربرمیگیرد که بوسیله آن داخل خندق را ازآب رودخانه ارس تامین میکردند. درطول تاریخ مشهورترین شخصیتی که از این قلعه بازدید کرده تیمور لنگ میباشدکه بنا به روایت موقع حمله به ایران تیمور ازقفقاز باقشون دویست وپنجاه هزار نفری خودوارد ایران شده وبه مدت دو ماه دراین قلعه اقامت کرده است.

این نظریه تاحدودی میتواند درست باشد چون تنهامکانی که از قفقاز تا اردبیل میتوانست سپاه دویست و پنجاه هزار نفری تیمور را درخود جای دهد قلعه اولتان بود.قدمت تاریخی قلعه اولتان مربوط به دوره ساسانی است وتا دوره تیموری تداوم استقرار دراین قلعه وجود داشته است،اما این قدمت با حفاری باستان شناسی امسال ارتقاع یافت و تکه سفالهای دوره تاریخی تمدن اشکانی از این محوطه پیدا شد وقدمت این قلعه از دوره ساسانی به دوره اشکانی ارتقاء یافت یعنی قدمت این قلعه از1800 سال به 2400 سال ارتقاء یافت.در خصوص آغاز عملیات کاوش سئوال شد و اینکه شما در این حفاری چه مسئولیتی داشتید ؟ درخواست کردیم برخی از جزییات حفاری را به اطلاع علاقمندان برساند ایشان اظهار کرد : " درنهم تیر 1388 فصل چهارم حفاری وکاوش باستان شناسی در قلعه اولتان آغاز شد سرپرست حفاری وکاوش آقای دکترمهاجرنژادبودند وبنده به همراه شش نفردیگر از کارشناسان درخدمت تیم حفاری بودیم.

درکل هدف ازحفاری وکاوش امسال دراولتان قالاسی که فصل چهارم آن بود مشخص کردن سیستم معماری وشناسایی لایه های استقراری این محوطه بود.درمجموع چهار عددترانشه یا کارگاه درنقاط مختلف قلعه احداث شد.ترانشه یک ودو برروی حصار جنوبی وترانشه سه برروی حصار شمالی وترانشه چهاردرداخل محوطه ارگ وبه منظور لایه نگاری احداث شد.درترانشه یک ودرعمقهای آغازین مصالح معماری بدست آمدکه جنس آنها از خشت،چینه،آجروشفته ریزی که یک سیستم معماری ترکیبی وتلفیقی رابه وجود آورده بودند.همچنین آثار بدست آمده درترانشه یک ، یک فضای خالی اتاق مانند بودکه دارای چهار ردیف طاقچه ودیوارهای هایل واجاق پخت وپز ویک حلقه چاه به عمق شش متر که داخل آن ازآجر وروی آن به وسیله آهک اندود شده بود.احتمالاًاین قسمت که چاه درآن واقع شده بودبرای شستشو وانجام کارهای روزمره بهداشتی به کار میرفت،چون آهک همیشه کاربرد ضدعفونی وبهداشتی داشت.

در داخل اتاق ودرروی کف تعداد چند عدد سفال ارغوانی وپوست تخم مرغی بدست آمد که از مشخصه های سفالهای دوره اشکانی است واین احتمال رابه یقین تبدیل کرد که قدمت این محوطه به دوره اشکانی باز میگردد.ترانشه یا کارگاه شماره دو درمقابل ترانشه یک وبر روی حصارجنوبی واقع شده بودازاین ترانشه خشتهای بزرگ دوره تاریخی به دست آمدکه این خشتها یک فضایی به شکل نیم دایره را به وجود میآوردندکه بعد ازخاک برداری انبوه مشخص شد که اینجا همان برج دیدبانی است که این برجها به فاصله سی متر از هم به صورت مداوم برروی حصار قرار دارند.ترانشه سه بر روی حصارشمالی ودرکنار رود ارس احداث شد.هدف ازاحداث این ترانشه مشخص کردن ابعاد خشتهاو مصالح به کاررفته دراین قسمت ازحصار بود.ترانشه چهار در داخل ارگ وبه منظور لایه نگاری احداث شد،که از این ترانشه درعمق 80سانتی متری تدفین دوره اسلامی بدست آمدکه تدفین بر روی یک لایه ای ازسنگ فرش قرار داشت،جهت تدفین شمالی جنوبی بود وبه دلیل کمبود وقت حفاری ، ادامه کاوش انجام نشد.

از مشخصات معماری حصار قلعه داشتن خاکسر وزغال درپایین ساختار بودچون که خاکسر وزغال عایق خوبی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت است،چون این قلعه درحاشیه رود ارس واقع شده بود وهمیشه درمعرض نفوذ رطوبت بود اززغال وخاکسر بیشتر استفاده شده بود.متاسفانه به دلیل کمبود وقت کاوش،هیات حفاری از ادامه حفاری باز ماند ولایه های استقراری که درقسمت پایینی ترانشه ها بود دست نخورده باقی ماند وما نتوانستسم به خاک بکر برسیم . بازهم قسمتهایی ازتاریخ مغان بصورت مبهم باقی ماند،به امید روزی که تاریخ مغان بصورت شفاف نمایان شود.

مغان ارس از شرکت شما در این گفتگو تشکر می نماید که بعنوان فرد تحصیلکرده بومی در رشته باستان شناسی و یکی از اعضای افتخاری تیم حفاری در قلعه اولتان حضور داشته اید. لازم به ذکر است پایان نامه آقای حسینیان " درآمدی بر بسط و گسترش فرهنگ کورا و ارس " بوده است که بزودی قسمتهایی از آن را در سایت مغان ارس خواهیم داشت.